ΗΘΙΚΗ (ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ) ΠΡΟΣΤΑΚΤΙΚΗ
Παρατηρείστε τις παρακάτω εκφράσεις:
Rimanaykin kashan. = Πρέπει να μιλήσεις (βλ. κεφ. 5 + 6)
Mawk'a willakunay kanqa. = Θα πρέπει να αφηγηθώ την ιστορία.
Mamaykin chayamunan karqan. = Θα έπρεπε να έρθει (να έχει έρθει) η μαμά σου.
Ima ruwana kashan. = Τι πρέπει να γίνει; (να κάνω)
Wasipi mikhunan llank'ana kashan. = Στο σπίτι πρέπει να δουλέψω το φαγητό. (να ετοιμάσω)
Imapaqtaq chay papari. = Για τι (σε τι εξυπηρετούν) αυτές οι πατάτες;
Papan mikhunana kashan. = Πρέπει να τις φάμε. (να φαγωθούν)
[Αντιστοιχεί με την απρόσωπη προστακτική της ισπανικής γλώσσας: Hay que comerlas.]
Imapaqtaq runasimitari yachashanki. = Γιατί μαθαίνεις κέτσουα;
Qosqoman rinapaqmi. = Για να πάω στο Κούσκο.
Phututa hurquykimanchu. = Να σε βγάλω μία φωτογραφία;
Amayá phututa hurquwaychu. = Όχι, μην με φωτογραφίσεις!
Άσκηση: Με τα ρήματα apaway, chayay, hamuy, kawsay, kay, llank'ay, mikhuy, munay, puriy, qatikuy, qhaway, rantikuy, reqsiy, rikuy, riy, ruway, takiy, tapuy, tiyay, tupay, tusuy, upyay με τα ουσιαστικά aqcha, (h)allpa, ch'uñu, kanka, karachi, k'uy, llaqta, mama, mikhuna, misk'i, ñan, orqo, reqsisqa, sara, sipas, t'anta, tayta, uchu, warmi, wawa, wayna, yaku, με τα επίθετα sumaq, suni, κλπ τα τοπωνύμια Chiklayo, Chinchero, Machu Piqchu, Ollantaytanpo, P'isaq, Qosqo, Urupanpa, Wankayo, τις αντωνυμίες kay, chay, haqiy κλπ και τα κύρια ονόματα: Amaru, Pankarita, σχηματίστε παρόμοιες προτάσεις.
Μικροί διάλογοι:
Maypitaq mikhuna rantirquyman. = Πού μπορώ να αγοράσω τρόφιμα;
Mikhunata rantiytan munayman. = Θέλω να αγοράσω τρόφιμα.
Chaninta qilqankimanchu. = Μπορείς να γράψεις την τιμή;
Qhawaykuymanchu. = Μπορώ να το δω;
Huqkuna kapusunkichu. = Έχεις κι άλλα;
Manan kayta munanichu. = Δεν μου αρέσει.
Allinmi, chayta apakusaq. = Εντάξει, θα το πάρω.
Hayk'an lliwninku. = Πόσο κάνουν όλα μαζί;
Παρατηρείστε τις παρακάτω εκφράσεις:
Rimanaykin kashan. = Πρέπει να μιλήσεις (βλ. κεφ. 5 + 6)
Mawk'a willakunay kanqa. = Θα πρέπει να αφηγηθώ την ιστορία.
Mamaykin chayamunan karqan. = Θα έπρεπε να έρθει (να έχει έρθει) η μαμά σου.
Ima ruwana kashan. = Τι πρέπει να γίνει; (να κάνω)
Wasipi mikhunan llank'ana kashan. = Στο σπίτι πρέπει να δουλέψω το φαγητό. (να ετοιμάσω)
Imapaqtaq chay papari. = Για τι (σε τι εξυπηρετούν) αυτές οι πατάτες;
Papan mikhunana kashan. = Πρέπει να τις φάμε. (να φαγωθούν)
[Αντιστοιχεί με την απρόσωπη προστακτική της ισπανικής γλώσσας: Hay que comerlas.]
Imapaqtaq runasimitari yachashanki. = Γιατί μαθαίνεις κέτσουα;
Qosqoman rinapaqmi. = Για να πάω στο Κούσκο.
Phututa hurquykimanchu. = Να σε βγάλω μία φωτογραφία;
Amayá phututa hurquwaychu. = Όχι, μην με φωτογραφίσεις!
Άσκηση: Με τα ρήματα apaway, chayay, hamuy, kawsay, kay, llank'ay, mikhuy, munay, puriy, qatikuy, qhaway, rantikuy, reqsiy, rikuy, riy, ruway, takiy, tapuy, tiyay, tupay, tusuy, upyay με τα ουσιαστικά aqcha, (h)allpa, ch'uñu, kanka, karachi, k'uy, llaqta, mama, mikhuna, misk'i, ñan, orqo, reqsisqa, sara, sipas, t'anta, tayta, uchu, warmi, wawa, wayna, yaku, με τα επίθετα sumaq, suni, κλπ τα τοπωνύμια Chiklayo, Chinchero, Machu Piqchu, Ollantaytanpo, P'isaq, Qosqo, Urupanpa, Wankayo, τις αντωνυμίες kay, chay, haqiy κλπ και τα κύρια ονόματα: Amaru, Pankarita, σχηματίστε παρόμοιες προτάσεις.
Μικροί διάλογοι:
Maypitaq mikhuna rantirquyman. = Πού μπορώ να αγοράσω τρόφιμα;
Mikhunata rantiytan munayman. = Θέλω να αγοράσω τρόφιμα.
Chaninta qilqankimanchu. = Μπορείς να γράψεις την τιμή;
Qhawaykuymanchu. = Μπορώ να το δω;
Huqkuna kapusunkichu. = Έχεις κι άλλα;
Manan kayta munanichu. = Δεν μου αρέσει.
Allinmi, chayta apakusaq. = Εντάξει, θα το πάρω.
Hayk'an lliwninku. = Πόσο κάνουν όλα μαζί;