ΒΟΗΘΗΤΙΚΑ ΡΗΜΑΤΑ β'
-mu- δείχνει απόσταση: Kunanyá aqchataqa apamuwani. = Τώρα αμέσως φέρνω από κάπου τσίτσα (ποτό). [Με αυτό, οι καταλήξεις -ku & -yku γίνονται -ka & yka.]
-ra / -ri- / -ru- δηλώνουν ταχύτητα: ayqirinki = εξαφανίζεσαι αμέσως.
[Το -ra- συντάσσεται πριν από το -mu-: Yaqañan hamuramunqa. = Σύντομα θα έρθει γρήγορα.]
-pu- δείχνει παράκληση ή πίεση προκειμένου να γίνει κάτι: iskuylatan ripushani = πηγαίνω τώρα σχολείο, επειδή πρέπει. [το -mu- πριν από το -pu- χάνει το u: hampuranki = έρχεσαι από μακριά και γρήγορα.]
-chi- είναι αιτιολογικό και σχηματίζει την αντίστοιχη αγγλική causative form. Επομένως, δηλώνει οτι κάποιος άλλος κάνει μία πράξη αντί για εμένα: llank'achini = εγώ βάζω κάποιον να δουλέψει για μένα.
Άσκηση: Με βρείτε στα προηγούμενα κεφάλαια όσα ρήματα μπορούν να σχηματίσουν με ουσιαστικά προτάσεις με αυτούς τους τύπους.
Μικροί διάλογοι:
Sinchi chaniyoqmi kay. = Η τιμή είναι πολύ ψηλή.
Chiqaqchu. = Αλήθεια;
Mana ancha chaniyoq imallaykipas kapusunkichu. = Δεν έχεις κάτι φθηνότερο;
Churakuykumanchu kayta. Μπορώ να το δοκιμάσω;
Manan sayayniychu. = Δεν μου κάνει το μέγεθος.
-mu- δείχνει απόσταση: Kunanyá aqchataqa apamuwani. = Τώρα αμέσως φέρνω από κάπου τσίτσα (ποτό). [Με αυτό, οι καταλήξεις -ku & -yku γίνονται -ka & yka.]
-ra / -ri- / -ru- δηλώνουν ταχύτητα: ayqirinki = εξαφανίζεσαι αμέσως.
[Το -ra- συντάσσεται πριν από το -mu-: Yaqañan hamuramunqa. = Σύντομα θα έρθει γρήγορα.]
-pu- δείχνει παράκληση ή πίεση προκειμένου να γίνει κάτι: iskuylatan ripushani = πηγαίνω τώρα σχολείο, επειδή πρέπει. [το -mu- πριν από το -pu- χάνει το u: hampuranki = έρχεσαι από μακριά και γρήγορα.]
-chi- είναι αιτιολογικό και σχηματίζει την αντίστοιχη αγγλική causative form. Επομένως, δηλώνει οτι κάποιος άλλος κάνει μία πράξη αντί για εμένα: llank'achini = εγώ βάζω κάποιον να δουλέψει για μένα.
Άσκηση: Με βρείτε στα προηγούμενα κεφάλαια όσα ρήματα μπορούν να σχηματίσουν με ουσιαστικά προτάσεις με αυτούς τους τύπους.
Μικροί διάλογοι:
Sinchi chaniyoqmi kay. = Η τιμή είναι πολύ ψηλή.
Chiqaqchu. = Αλήθεια;
Mana ancha chaniyoq imallaykipas kapusunkichu. = Δεν έχεις κάτι φθηνότερο;
Churakuykumanchu kayta. Μπορώ να το δοκιμάσω;
Manan sayayniychu. = Δεν μου κάνει το μέγεθος.