ΜΕΛΛΟΝΤΑΣ
Μέλλοντας:
Rimasaq = θα μιλήσω
Rimanki
Rimanqa
Rimasun / rimasunchis (διπλός τύπος) (συνολικό)
Rimasaqku (μεριστικό)
Rimankichis
Rimanqaku
(Τα πρόσωπα qan / qankuna έχουν ίδιες καταλήξεις με τον ενεστώτα.)
To –wa- δείχνει πράξη δείχνει πράξη που κάνει κάποιος για εμένα:
Rimawanki εσύ θα μιλήσεις σε εμένα (θα μου μιλήσεις)
Rimawanqa αυτός, -ή θα μου μιλήσει
Rimawankichis εσείς θα μου μιλήσετε
Rimawanqaku αυτοί, -ές θα μου μιλήσουν
Και στον πληθυντικό δείχνει πράξη που κάνει κάποιος για εμάς:
Rimawankiku εσύ θα μιλήσεις σε εμάς (θα μας μιλήσεις) (μεριστικό)
Rimawanqaku αυτός, ή θα μας μιλήσει (μεριστικό)
Rimawankichis εσείς θα μας μιλήσετε (μεριστικό)
Rimawanchis αυτοί, -ές θα μας μιλήσουν (συνολικό)
Αντίθετα, τα ακόλουθα δηλώνουν πράξη που κάνει κάποιος σε εσένα:
Rimas(q)ayki εγώ θα μιλήσω σε εσένα (θα σου μιλήσω)
Rimasunki αυτός θα σου μιλήσει
Rimas(q)aykiku εμείς θα σου μιλήσουμε (μεριστικό)
Rimasunkiku αυτοί, -ές θα σου μιλήσουν
Και στον πληθυντικό (σε εσάς):
Rimas(q)aykichis εγώ θα μιλήσω σε εσάς
Rimasunkichis αυτός θα σας μιλήσει
Rimas(q)aykiku εμείς θα σας μιλήσουμε (μεριστικό)
Rimasunkichis αυτοί θα σας μιλήσουν
Επομένως, συνοπτικά υπάρχουν οι τύποι:
Εγώ, αυτός, εμείς, αυτοί σε εσένα & σε εσάς,
Εσύ, αυτός, εσείς, αυτοί σε εμένα & σε εμάς.
(Τα εμείς & εμάς διακρίνονται σε σύνολα & μέρη συνόλων = μεριστικά.)
Άσκηση: Κλίνετε στο Μέλλοντα τα ακόλουθα ρήματα: reqsiy (γνωρίζω), rikuy (βλέπω), munay (αγαπώ), tupay (συναντώ), qati(ku)y (ακολουθώ), tapuy (ρωτώ), qhaway (κοιτάζω).
Μικροί διάλογοι:
Imataq chay hatun wasiqa. = Τι αυτό το κτίριο είναι;
Thunisqa ñawpa = Αρχαιολογικός χώρος
Chullpa = Τάφος για μούμιες
Machay = Σπηλιά
Aya panpana = Νεκροταφείο
Inkaq armakunan = Λουτρά των Ίνκας
Hatun punku = Πύλη
Raymi = Γιορτή
Pukara = Φρούριο
Inka purisqan ñan = Δρόμος των Ίνκας
Aklla wasi = Γυναικείο μοναστήρι για πριγκίπισσες των Ίνκας
Hatun kancha = Ανάκτορο
Manqus wasi = Ναός
Awa = Ύφασμα
Nina phuqchiq orqo = Ηφαίστειο
Qhawarina = Παράθυρο
Aqcha wasi = Ποτοπωλείο για τσίτσα από καλαμπόκι
Kay llaqtaqa sinchi sumaqmi. = Αυτό το χωριό πολύ όμορφο είναι.
Q'uchurikushanin kaypi. = Είμαι πολύ ευχαριστημένος εδώ.
Paqta maytapas rinchisman. = Κάπου αλλού πάμε;
Imatataq runakuna tutapi ruwanku q'uchurikunankupaq. = Τι κανείς μπορεί τη νύχτα να κάνει;
Imatataq ruwanchisman kunan tuta. = Τι θα κάνουμε απόψε βράδυ;
---man riyta munayman. = --- προς να πάω θέλω.
---ta munayman. = --- θέλω.
Imatataq kunan tuta ruwankiri. = τι απόψε νύχτα κάνεις;
Maytapas riyta munankimanchu kunan.= Κάπου να πάμε θέλεις σήμερα;
Imallatapis ukyanapaq maytapis riyta munankimanchu. = Κάτι να πιούμε κάπου να πάμε θέλεις;
(Με αυτήν την πρόταση διαπιστώνουμε οτι οι συμφυρματικές γλώσσες λειτουργούν αντιστρόφως ανάλογα από τις κλιτές.)
Haku. = Άντε, πάμε! / Ας πάμε! / Let's go!
Arí, munaymanmi. = Ναι, θέλω.
Manan riyta atinichu. Δεν να πάω μπορώ.
Maypin tinkusunchis. = Πού θα συναντηθούμε;
Πριν τη συγκομιδή, οι σύγχρονοι αγρότες Αϋμαρά της Βολιβίας, τελούν σπονδές στην Πατσαμάμα (Pachamama) –τη Μητέρα Γη-, και στα Άπου Ατσατσίλα (Apu Achachila) –τα ιερά σύννεφα πάνω από τις κορυφές-: για αυτούς, η παράδοση δεν είναι τουριστικό φολκλόρ. Οι ιθαγενείς ντύνονται ακόμη και σήμερα με τσ’ούλλιου (ch’ullu), ούνκου (uncu) και ουσούτα (usuta) και παίζουν με τόγιος (toyo) και κένας (qena) την πεντατονική τους μουσική, που μιμείται τον άνεμο των Άνδεων. Κρατώντας στο αριστερό χέρι μία πάνινη τσάντα, φυσούν στον αέρα τα φύλλα του φυτού κόκα (erythroxylumcoca) –με τις παραισθησιογόνες ιδιότητες-, έτσι ώστε ο Γουάϊρα (Wayra) –ο θεός του Ανέμου- να τα μεταφέρει ως σπονδή στα τέσσερα σημεία της Αυτοκρατορίας των Ίνκας. Έπειτα, βρέχουν το έδαφος με τσίτσα (chicha) –ένα αλκοολούχο προϊόν ζύμωσης- για να θρέψουν με αυτόν τον τρόπο τους θεούς τους.
Μέλλοντας:
Rimasaq = θα μιλήσω
Rimanki
Rimanqa
Rimasun / rimasunchis (διπλός τύπος) (συνολικό)
Rimasaqku (μεριστικό)
Rimankichis
Rimanqaku
(Τα πρόσωπα qan / qankuna έχουν ίδιες καταλήξεις με τον ενεστώτα.)
To –wa- δείχνει πράξη δείχνει πράξη που κάνει κάποιος για εμένα:
Rimawanki εσύ θα μιλήσεις σε εμένα (θα μου μιλήσεις)
Rimawanqa αυτός, -ή θα μου μιλήσει
Rimawankichis εσείς θα μου μιλήσετε
Rimawanqaku αυτοί, -ές θα μου μιλήσουν
Και στον πληθυντικό δείχνει πράξη που κάνει κάποιος για εμάς:
Rimawankiku εσύ θα μιλήσεις σε εμάς (θα μας μιλήσεις) (μεριστικό)
Rimawanqaku αυτός, ή θα μας μιλήσει (μεριστικό)
Rimawankichis εσείς θα μας μιλήσετε (μεριστικό)
Rimawanchis αυτοί, -ές θα μας μιλήσουν (συνολικό)
Αντίθετα, τα ακόλουθα δηλώνουν πράξη που κάνει κάποιος σε εσένα:
Rimas(q)ayki εγώ θα μιλήσω σε εσένα (θα σου μιλήσω)
Rimasunki αυτός θα σου μιλήσει
Rimas(q)aykiku εμείς θα σου μιλήσουμε (μεριστικό)
Rimasunkiku αυτοί, -ές θα σου μιλήσουν
Και στον πληθυντικό (σε εσάς):
Rimas(q)aykichis εγώ θα μιλήσω σε εσάς
Rimasunkichis αυτός θα σας μιλήσει
Rimas(q)aykiku εμείς θα σας μιλήσουμε (μεριστικό)
Rimasunkichis αυτοί θα σας μιλήσουν
Επομένως, συνοπτικά υπάρχουν οι τύποι:
Εγώ, αυτός, εμείς, αυτοί σε εσένα & σε εσάς,
Εσύ, αυτός, εσείς, αυτοί σε εμένα & σε εμάς.
(Τα εμείς & εμάς διακρίνονται σε σύνολα & μέρη συνόλων = μεριστικά.)
Άσκηση: Κλίνετε στο Μέλλοντα τα ακόλουθα ρήματα: reqsiy (γνωρίζω), rikuy (βλέπω), munay (αγαπώ), tupay (συναντώ), qati(ku)y (ακολουθώ), tapuy (ρωτώ), qhaway (κοιτάζω).
Μικροί διάλογοι:
Imataq chay hatun wasiqa. = Τι αυτό το κτίριο είναι;
Thunisqa ñawpa = Αρχαιολογικός χώρος
Chullpa = Τάφος για μούμιες
Machay = Σπηλιά
Aya panpana = Νεκροταφείο
Inkaq armakunan = Λουτρά των Ίνκας
Hatun punku = Πύλη
Raymi = Γιορτή
Pukara = Φρούριο
Inka purisqan ñan = Δρόμος των Ίνκας
Aklla wasi = Γυναικείο μοναστήρι για πριγκίπισσες των Ίνκας
Hatun kancha = Ανάκτορο
Manqus wasi = Ναός
Awa = Ύφασμα
Nina phuqchiq orqo = Ηφαίστειο
Qhawarina = Παράθυρο
Aqcha wasi = Ποτοπωλείο για τσίτσα από καλαμπόκι
Kay llaqtaqa sinchi sumaqmi. = Αυτό το χωριό πολύ όμορφο είναι.
Q'uchurikushanin kaypi. = Είμαι πολύ ευχαριστημένος εδώ.
Paqta maytapas rinchisman. = Κάπου αλλού πάμε;
Imatataq runakuna tutapi ruwanku q'uchurikunankupaq. = Τι κανείς μπορεί τη νύχτα να κάνει;
Imatataq ruwanchisman kunan tuta. = Τι θα κάνουμε απόψε βράδυ;
---man riyta munayman. = --- προς να πάω θέλω.
---ta munayman. = --- θέλω.
Imatataq kunan tuta ruwankiri. = τι απόψε νύχτα κάνεις;
Maytapas riyta munankimanchu kunan.= Κάπου να πάμε θέλεις σήμερα;
Imallatapis ukyanapaq maytapis riyta munankimanchu. = Κάτι να πιούμε κάπου να πάμε θέλεις;
(Με αυτήν την πρόταση διαπιστώνουμε οτι οι συμφυρματικές γλώσσες λειτουργούν αντιστρόφως ανάλογα από τις κλιτές.)
Haku. = Άντε, πάμε! / Ας πάμε! / Let's go!
Arí, munaymanmi. = Ναι, θέλω.
Manan riyta atinichu. Δεν να πάω μπορώ.
Maypin tinkusunchis. = Πού θα συναντηθούμε;
Πριν τη συγκομιδή, οι σύγχρονοι αγρότες Αϋμαρά της Βολιβίας, τελούν σπονδές στην Πατσαμάμα (Pachamama) –τη Μητέρα Γη-, και στα Άπου Ατσατσίλα (Apu Achachila) –τα ιερά σύννεφα πάνω από τις κορυφές-: για αυτούς, η παράδοση δεν είναι τουριστικό φολκλόρ. Οι ιθαγενείς ντύνονται ακόμη και σήμερα με τσ’ούλλιου (ch’ullu), ούνκου (uncu) και ουσούτα (usuta) και παίζουν με τόγιος (toyo) και κένας (qena) την πεντατονική τους μουσική, που μιμείται τον άνεμο των Άνδεων. Κρατώντας στο αριστερό χέρι μία πάνινη τσάντα, φυσούν στον αέρα τα φύλλα του φυτού κόκα (erythroxylumcoca) –με τις παραισθησιογόνες ιδιότητες-, έτσι ώστε ο Γουάϊρα (Wayra) –ο θεός του Ανέμου- να τα μεταφέρει ως σπονδή στα τέσσερα σημεία της Αυτοκρατορίας των Ίνκας. Έπειτα, βρέχουν το έδαφος με τσίτσα (chicha) –ένα αλκοολούχο προϊόν ζύμωσης- για να θρέψουν με αυτόν τον τρόπο τους θεούς τους.